www.TheSeaNation.gr

Το μέλλον της ελληνικής ναυτιλίας (2025–2035)

Δεδομένα, σενάρια και πλήρης ανάλυση ανά κλάδο

Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη

Η ναυτιλία των Ελλήνων μπαίνει στη νέα δεκαετία με παγκόσμια πρωτιά, αλλά και με σοβαρές προκλήσεις που θα κρίνουν αν θα παραμείνει στην κορυφή.

Ο ελληνόκτητος στόλος αριθμεί το 2025 συνολικά 4.221 πλοία, αντιστοιχώντας στο 14,5% της παγκόσμιας μεταφορικής ικανότητας DWT. Το orderbook έχει αυξηθεί κατά 23%. Ωστόσο, μόνο 480 πλοία φέρουν την ελληνική σημαία, δηλαδή 11,4% του ελληνόκτητου στόλου, ποσοστό που δείχνει συνεχή υποχώρηση.

Παγκόσμια και εθνική εικόνα

Η διεθνής ναυτιλιακή αγορά προβλέπεται να αυξηθεί από περίπου 2,18 τρισ. δολάρια το 2024 σε 2,92 τρισ. δολάρια το 2035, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης περίπου 2,7%. Ο παγκόσμιος στόλος θα περάσει από τις 61.671 μονάδες το 2024 σε πάνω από 70.000 το 2030.

Το κανονιστικό πλαίσιο γίνεται αυστηρότερο, με τον ΙΜΟ να στοχεύει σε μείωση εκπομπών κατά 15% έως το 2030 και πλήρη απαλλαγή από άνθρακα γύρω στο 2050. Από το 2027 προβλέπεται εισαγωγή GHG levy (φόρου εκπομπών). Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στον IMO και υποστηρίζει «ρεαλιστικά μεσοπρόθεσμα μέτρα». Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζεται ακόμη και η πυρηνική πρόωση μέσω της πρωτοβουλίας ATLAS (IAEA – Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών) για μηδενικές εκπομπές.

Η ελληνική οικονομία ανακάμπτει και το δημόσιο χρέος μειώνεται από 146,8% του ΑΕΠ το 2025 σε εκτίμηση 119,1% το 2035. Το επενδυτικό κλίμα βελτιώνεται, οι εξαγωγές αυξάνονται και οι οίκοι αξιολόγησης προετοιμάζουν πιθανές νέες αναβαθμίσεις.

Στη ναυπηγική βιομηχανία, η Ελευσίνα, η Σύρος και ο Σκαραμαγκάς, μπαίνουν σε φάση ανάπτυξης μετά από δεκαετίες ύφεσης και ανυπαρξίας. Η συνεισφορά τους στο ΑΕΠ είναι ήδη 1,5% και μπορεί να φτάσει 2,5% σε πέντε χρόνια. Οι τράπεζες αυξάνουν τη χρηματοδότηση προς τους Έλληνες πλοιοκτήτες, ενώ η κινεζική χρηματοδοτική μίσθωση δείχνει σημάδια αβεβαιότητας.

Τεχνολογικές εξελίξεις και ασφάλεια

Η επόμενη δεκαετία θα δει εντατικούς πειραματισμούς με αυτόνομα πλοία (MASS), χρήση digital twins για αποδοτικότητα, εφαρμογή πράσινης ενέργειας σε περιφερειακά δρομολόγια και νέες λύσεις καυσίμων (μεθανόλη, αμμωνία). Παράλληλα, αυξάνεται ο κίνδυνος στον κυβερνοχώρο, γεγονός που καθιστά την κυβερνοασφάλεια κρίσιμο τομέα για στόλους και λιμάνια.

Απασχόληση: το μείζον ζήτημα

Η ναυτική απασχόληση στην Ελλάδα αποτελεί έναν από τους πιο κρίσιμους δείκτες βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητας του κλάδου. Πίσω από τα μεγέθη του ελληνόκτητου στόλου και τις επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, βρίσκεται το ανθρώπινο δυναμικό που καλείται να διατηρήσει τη λειτουργία και την ποιότητα των υπηρεσιών σε μια ιδιαίτερα απαιτητική διεθνή αγορά.

Τα τελευταία χρόνια, οι αριθμοί δείχνουν μια σταθερή, αλλά όχι εκρηκτική, άνοδο στον αριθμό των ναυτικών, με ενθαρρυντική αύξηση συμμετοχής των νέων και των γυναικών. Ωστόσο, η ελληνική σημαία εξακολουθεί να υστερεί σε μερίδιο, ενώ οι ανάγκες για εξειδικευμένο προσωπικό, ιδιαίτερα σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας όπως τα LNG και LPG carriers, ξεπερνούν τις δυνατότητες που παρέχει σήμερα το εκπαιδευτικό και νηολογιακό πλαίσιο.

Η επόμενη δεκαετία θα είναι καθοριστική για το αν η Ελλάδα θα μπορέσει να καλύψει αυτές τις ανάγκες με Έλληνες ναυτικούς ή αν η αγορά θα στραφεί ακόμη περισσότερο σε διεθνή πληρώματα.

Αναλύοντας την απασχόληση ανά κλάδο, η ακτοπλοΐα αναδεικνύεται ως ο μεγαλύτερος εργοδότης ναυτικών στην Ελλάδα. Το 20,5% των εγγεγραμμένων ναυτικών απασχολείται σε επιβατηγά/ακτοπλοϊκά πλοία, ποσοστό που υπερβαίνει εκείνο των δεξαμενοπλοίων (19,8%) και των φορτηγών ξηρού φορτίου (12,8%). Η εποχικότητα της ακτοπλοΐας, με κορύφωση τους θερινούς μήνες, εξηγεί και την αυξημένη απασχόληση τον Αύγουστο, ενώ παράλληλα δημιουργεί ευκαιρίες για νέους ναυτικούς και γυναίκες, ειδικά σε θέσεις καταστρώματος και μηχανής.

Στην ΕΕ, το 2023 υπήρξαν πάνω από 172.000 πιστοποιητικά επάρκειας (CoC) από κράτη-μέλη και 125.000 αναγνωρίσεις μη-ΕΕ ναυτικών. Μόνο 26% των αξιωματικών σε πλοία υπό σημαίες ΕΕ είναι υπήκοοι ΕΕ. Διεθνώς, η BIMCO και ο ICS επισημαίνουν συνεχιζόμενη έλλειψη αξιωματικών, ειδικά σε LNG/LPG.

Αναλυτικότερα, η 3η Ετήσια Έκθεση Ναυτικής Απασχόλησης του ΝΑΤ (2025) καταγράφει:

• 26.232 εγγεγραμμένοι ναυτικοί το 2024 (+2,7% σε σχέση με 2023).
• Στον Αύγουστο, μήνα αιχμής, εργάζονταν 18.080 ναυτικοί (+4,8%).
• Πάνω από 90% Έλληνες, 90% άνδρες.
• 70,7% ηλικίες 18–45, με 34% στις ηλικίες 18–30.
• 2.048 γυναίκες (+11,4% ετησίως, +65,6% στην πενταετία).
• Δεξαμενόπλοια: 19,8% της απασχόλησης.
• Ακτοπλοΐα: 20,5%.
• Φορτηγά ξηρού φορτίου: 12,8%.
• Αιτήσεις επανόδου συνταξιούχων: +81,5%.

Τρία σενάρια για την επόμενη δεκαετία

Η ναυτιλία των Ελλήνων βρίσκεται σε καμπή. Οι αποφάσεις που θα ληφθούν τα επόμενα χρόνια, σε επίπεδο πολιτικής, επενδύσεων και τεχνολογικής προσαρμογής, θα καθορίσουν σε ποιον από τρεις ρεαλιστικές διαδρομές θα κινηθεί ο κλάδος μέχρι το 2035. Από τη συντήρηση της υφιστάμενης δυναμικής, μέχρι την πλήρη αναμόρφωση του πλαισίου λειτουργίας ή, αντίθετα, την απώλεια μεριδίου και δυναμικής, τα σενάρια αποτυπώνουν τόσο τις ευκαιρίες όσο και τους κινδύνους της επόμενης δεκαετίας.

Ειδικότερα τα τρία βασικά σενάρια είναι τα εξής :

Σενάριο Α – Βάση/Αδράνεια

• Αύξηση απασχόλησης +2–3% ετησίως.
• Σημαία σταθερή σε 450–500 πλοία.
• Συνεχιζόμενη εξάρτηση από μη-ΕΕ πληρώματα.

Σενάριο Β – Μεταρρύθμιση/Ανταγωνιστικότητα

• Πλήρης ψηφιοποίηση νηολογίου, ευέλικτη σύνθεση πληρωμάτων, ταχεία αναγνώριση πιστοποιητικών, φορολογικά/ασφαλιστικά κίνητρα.
• ΑΕΝ με intake ~2.000/έτος, σύγχρονα simulators, υποτροφίες, εγγυημένες θαλάσσιες υπηρεσίες.
• Ανάκτηση μεριδίου σημαίας: 600–650 πλοία έως 2035.
• Κάλυψη ειδικοτήτων LNG/LPG.

Σενάριο Γ – Δυσμενές

• Γεωπολιτικές κρίσεις, αυξημένο κόστος συμμόρφωσης, ημιτελής μεταρρύθμιση.
• Σημαία <400 πλοία, μείωση θέσεων υπό ελληνικό πλαίσιο.
• Δομική έλλειψη αξιωματικών.

Ανάλυση ανά κλάδο

Η ναυτιλία των Ελλήνων δεν είναι ένας ενιαίος μηχανισμός· αποτελείται από επιμέρους τομείς με διαφορετικές αγορές, τεχνολογικές απαιτήσεις και προκλήσεις. Από τα δεξαμενόπλοια και τα φορτηγά ξηρού φορτίου μέχρι την ακτοπλοΐα και τις offshore δραστηριότητες, κάθε κλάδος ακολουθεί τη δική του πορεία.

Η κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων τους είναι απαραίτητη για να χαραχθεί στρατηγική που θα ενισχύει τα δυνατά σημεία και θα αντιμετωπίζει έγκαιρα τα αδύναμα.

• Δεξαμενόπλοια: ~29,8% της απασχόλησης. Αυξημένες απαιτήσεις vetting και ασφάλειας (SIRE 2.0).
• Χύδην ξηρό φορτίο: Σημαντικός όγκος στόλου, ανάγκη για κατάρτιση σε νέα καύσιμα και ενεργειακή αποδοτικότητα (EEXI/CII).
• LNG/LPG: Υψηλή ζήτηση, έλλειψη αξιωματικών φορτίου και μηχανής. Απαραίτητη η εξειδικευμένη εκπαίδευση και simulator training.
• Κοντέινερ: Αυξημένη ψηφιοποίηση, ανάγκη για γνώσεις πληροφορικής και κυβερνοασφάλειας.
• Ακτοπλοΐα: 20,5% της απασχόλησης. Πεδίο ανάπτυξης για νέους/γυναίκες. Χρειάζεται ανανέωση στόλου και εκπαίδευση σε υβριδικά συστήματα.
• Offshore/ΑΠΕ: Νέες θέσεις σε DP operators, ηλεκτροτεχνικούς, ειδικούς ασφάλειας.

Προβλέψεις έως το 2035

Οι προβλέψεις για την ελληνόκτητη ναυτιλία δεν είναι άσκηση θεωρίας, αλλά συνδυασμός δεδομένων, τάσεων και ρεαλιστικών εκτιμήσεων για το πώς θα εξελιχθεί ο κλάδος. Το μέλλον εξαρτάται από την ταχύτητα των μεταρρυθμίσεων, την ανταπόκριση στις τεχνολογικές αλλαγές και την ικανότητα προσαρμογής στο νέο κανονιστικό πλαίσιο. Τα επόμενα δέκα χρόνια θα καθορίσουν αν η Ελλάδα θα ενισχύσει την κυριαρχία της στη θάλασσα ή αν θα δει το μερίδιό της να διαβρώνεται.

Με πλήρη μεταρρύθμιση του νηολογίου και αναβάθμιση της ναυτικής εκπαίδευσης:

• Απασχόληση: +25–35% σε δεκαετία (από 26.232 ναυτικούς σε >32.000).
• Σημαία: 450–650 πλοία (με πιθανή υπέρβαση των 600 μόνο με πολιτική βούληση).
• Δεξιότητες: Καύσιμα νέας γενιάς, αυτοματισμοί, cyber security ως βασικό επίπεδο γνώσης.

Χωρίς αλλαγές, η αύξηση θα περιοριστεί στο +10–15%, με στασιμότητα στη σημαία και ενίσχυση της εξάρτησης από διεθνή πληρώματα.

Η ναυτιλία των Ελλήνων θα παραμείνει κορυφαία, αλλά η δυναμική της θα κριθεί από την ταχύτητα υλοποίησης μεταρρυθμίσεων. Οι δουλειές θα υπάρχουν, αλλά χωρίς ενίσχυση της ελληνικής σημαίας και παραγωγή αξιωματικών, μεγάλο μέρος τους θα καλυφθεί από ξένα πληρώματα υπό ανταγωνιστικότερες σημαίες.